حس بویایی نابینایان، تفاوتی با افراد معمولی ندارد؛ بلکه حتی آستانه‌ی تشخیص بو در آنها، پایین‌تر از سایرین است.
در باور مردم اینگونه معروف شده است که افرادی که از بدو تولد، نابینا هستند، به جبران از دست دادن قوه‌ی بینایی، دارای توانایی‌های حسی خارق العاده‌ای خصوصا در زمینه‌ی بویایی می‌باشند.
محققان کانادا و فرانسه در سال 2010 طی تحقیقی، به مطالعه‌ی درستی این عقیده پرداخته‌اند.
این تحقیق با دو هدف بررسی حس بویایی و نیز آگاهی از این ادراک، بین افراد نابینای مادرزادی و افراد سالم انجام شده است. برای دستیابی به این اهداف، دو گروه از افراد انتخاب شدند که در یکی از آن ها 11 نفر مبتلا به نابینایی مادرزادی (شامل 4 زن) و در گروه دوم (گروه کنترل) ، 14 نفر بدون مشکل بینایی (شامل 8 زن) حضور داشتند. هیچ کدام از شرکت کنندگان تاکنون، سابقه‌ی روانی، تغییر شکل بینی، شکستگی، انسداد یا آلرژی، قرار گرفتن مکرر در معرض مواد شیمیایی، مصرف داروهای استنشاقی غیر پزشکی، بیماری های عصبی و مشکلات تنفسی که می توانند بر نتیجه آزمایش موثر باشند، نداشته اند.
در این تحقیق، از تست Sniffin’Sticks برای تعیین 3 مشخصه‌ی آستانه‌ی بویایی، توانایی افتراق بوهای مختلف از یکدیگر و نیز توانایی تشخیص بوها استفاده شد. ضمن اینکه برای تشخیص میزان آگاهی افراد نسبت به حساسیت بویایی در خود، از پرسشنامه‌ی ویژه‌ای، به نام مقیاس آگاهی بو (OAS) کمک گرفته شد. این پرسشنامه شامل 34 سوال بود، که به کمک آنها میزان توجه افراد به بوهای مختلف مورد بررسی قرار گرفت. شرکت کنندگان برای پاسخ به هر سوال باید از میان گزینه های "همیشه"، "اغلب"، "گاهی"، "به ندرت" و "هرگز"، یکی را انتخاب میکردند. بیشترین امتیازات در پرسشنامه‌ی نابینایان، مربوط به سوالاتی بوده است که درباره‌ی تشخیص بوی بدن افراد و عطرها پرسیده شده است.
هنگامی که شما به خانه‌یشخص دیگری وارد می شوید، آیا به این که آنجا چه بویی می‌دهد توجه می‌کنید؟
زمانی که یکی از آشنایان شما بوی متفاوتی نسبت به قبل داشته باشد (مثلا به خاطر استفاده از یک عطر جدید)، آیا شما بلافاصله متوجه می‌شوید؟
آیا شما به عطر یا دئودورانتی که دیگران استفاده می‌کنند توجه می‌کنید؟
آیا شما اولین کسی هستید که بوی غذای فاسد درون یخچال را تشخیص می‌دهد؟
هنگامی که یک نفر از عطر خوشبویی استفاده کند که شما به آن علاقه دارید، آیا تصور می‌کنید که او فردی جذاب است؟
افراد در حساسیت به بوهای گوناگون با هم متفاوتند. مثلا ممکن است بویی که سایرین به آن اهمیت نمی‌دهند، برای یک نفر غیر قابل تحمل باشد. شما حساسیت خود به بوها را تا چه حد ارزیابی می‌کنید؟
تا چه اندازه به بوی تمیزی ملافه‌ی خود اهمیت می دهید؟
تا چه اندازه برایتان مهم است که همسرتان بوی خوبی بدهد؟
تا چه اندازه، بوها در زندگی روزانه ی شما مهم هستند؟
این تحقیق نشان داد که در دو مشخصه‌ی تمیز دادن بین بوهای مختلف و نیز تشخیص بوها ، میان افراد سالم و نابینا تفاوت معنی‌داری وجود ندارد؛ در حالی که آستانه‌ی بویایی نابینایان، نسبت به افراد سالم به طور مشخص، پایین تر است.
شما میتوانید حس بویایی خود را با استفاده از تست بویایی استاندارد ایران ارزیابی کنید.
به علاوه، بررسی پرسشنامه‌ها نشان داد که نابینایان، نسبت به حس بویایی خود، آگاهانه تر رفتار می‌کنند و به عبارتی از این حس، بهتر بهره میگیرند.
شما میتوانید حس بویایی خود را با استفاده از تست بویایی استاندارد ایران ارزیابی کنید.
به این ترتیب می توان اینگونه نتیجه گرفت که با وجود آستانه‌ی بویایی کمتر، علت اینکه چرا نابینایان از حس بویایی خود آگاهانه تر استفاده می کنند، این است که آنها برای شناخت محیط پیرامون و اشخاص، خیلی بیشتر از افراد سالم از حس بویایی خود کمک میگیرند و بسیار به آن، متکی هستند.
شما میتوانید حس بویایی خود را با استفاده از تست بویایی استاندارد ایران ارزیابی کنید.
بویایی یک سیستم حسی پیچیده است و علاقه به بررسی ارتباط بین بویایی و شناخت به ویژه در سال‌های اخیر رو به افزایش است.
شما میتوانید حس بویایی خود را با استفاده از تست بویایی استاندارد ایران ارزیابی کنید.
بویایی، توانایی‌های شناختی و حالت‌های فردی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. کهولت سن و بیماری‌های اعصاب مرکزی به ویژه آلزایمر و پارکینسون، با ایجاد تغییرات آناتومی پاتولوژیکی ساختار‌های بویایی مرکزی و محیطی، باعث ایجاد اختلال در عملکرد بویایی میشوند. بنابراین یکی از اتفاقاتی که در افراد مبتلا به آلزایمر صورت میگیرد، از دست دادن حس بویایی است.
شما میتوانید حس بویایی خود را با استفاده از تست بویایی استاندارد ایران ارزیابی کنید.
در مطالعه‌ای که در سال 2014 روی افراد میانسال انجام شده‌است، رابطه‌ی بین اختلال بویایی، ارزیابی‌های شناختی و حجم ساختار مغز در افراد میانسال سالم در مقایسه با بیماران مبتلا به آسیب شناختی همراه با اختلالات فراموشی (aMCI) یا آلزایمر (AD) بررسی شد.
شما میتوانید حس بویایی خود را با استفاده از تست بویایی استاندارد ایران ارزیابی کنید.
12 بیمار مبتلا به aMCI و نیز 6 بیمار با آلزایمر در مراحل اولیه و 30 نمونه‌ی کنترل بررسی شدند. توانایی تشخیص بویایی به وسیله‌ی تست تشخیص بویایی دانشگاه پنسیلوانیا (UPSIT) و تست sticks sniffin(تست بویایی ویژه‌ی اروپا) ارزیابی شد و در کنار این تست‌ها حجم ساختاری مغز با MRI ارزیابی شد.
نتیجه‌ی MRI بیماران مبتلا به آلزایمر که اختلال بویایی داشتند در مقایسه با بیمارانی که بویایی تقریباً سالم داشتند به طور قابل توجهی، بدتر بود. بین امتیازات تست بویایی و نتایج MRI در گروه بیماران، رابطه‌ی معنی‌داری وجود داشت.
نتایج این مطالعه نشان داد، کاهش اندازه‌ی حجم‌های مغزی مربوط به بیماری آلزایمر، به شدت در ارتباط با توانایی تشخیص بویایی است. بنابراین، نتایج ثابت میکند اختلال بویایی، یک مارکر اولیه‌ی تخریب لوب تمپورال مغز می‌باشد.
تحقیقات نشان می‌دهند در افرادی که دچار آلزایمر میشوند، قبل از ظاهر شدن هر علامت بالینی دیگری، حس بویایی دچار اختلال می‌شود. بنابراین، با انجام تست‌های ساده بویایی میتوان تا حدی پیش‌بینی کرد که یک فرد میانسال در معرض ابتلا به آلزایمر هست یا نه. در واقع تست بویایی برای تشخیص آلزایمر، ارزان‌ترین، کم‌خطرترین و در دسترس‌ترین وسیله برای تشخیص زودهنگام آلزایمر و کمک به بیمار برای مهار کردن پیشرفت بیماری است.
حس بویایی به کودک کمک میکند که جهان اطراف خود را کشف کند.
بو کردن مانند مزه کردن و لمس کردن یکی از راه‌هایی است که کودک نوپا با آن محیط اطرافش را کشف میکند. کودک نوزاد میتواند نوک پستان مادر خود را با بوی آن پیدا کند و بوی شیر مادر خود را از بوی شیر فرد دیگر تشخیص دهد. حس بویایی در شش ماه اول زندگی کودک بیشترین رشد را دارد و در اوایل دوره کودکی به اوج خود می‌رسد.شما میتوانید حس بویایی خود را با استفاده از تست بویایی استاندارد ایران ارزیابی کنید. به همین دلیل حس بویایی کودکان از والدینشان بهتر است. با این‌حال حس بویایی کودکان چندان قابل اعتماد نیست. کودکان بسیار کوچک نمی‌توانند بوهای بدی که می‌توانند خطرناک باشند، مانند بوی سم یا غذای فاسد را تشخیص دهند.شما میتوانید حس بویایی خود را با استفاده از تست بویایی استاندارد ایران ارزیابی کنید. اما از دو سالگی به بعد کودک میتواند بوهای زننده مانند بوی پوشک آلوده خود را تشخیص دهد.
حس بویایی و چشایی ارتباط خیلی نزدیکی به هم دارند، زیرا هر دوی آنها بخشی از سیستم حواس شیمیایی اند، که از هزاران سلول حسی خاص تشکیل شده است. شما میتوانید حس بویایی فرزند خود را با چرخ و فلک بوها ارزیابی کنید. استشمام بوی خوش غذاها و نوشیدنی‌ها، تمایل به خوردن آنها را ایجاد می کند و در سایر فعالیت‌های حیاتی مانند بلع، هضم و جذب تأثیرگذار است. شما میتوانید حس بویایی فرزند خود را با چرخ و فلک بوها ارزیابی کنید. کودکان نیز مانند بزرگسالان، به بوی خوش کلوچه‌های پخته اشتیاق نشان می‌دهند، حتی قبل از اینکه یکی از آنها را به دست آورند. کودکان دچار اختلالات بویایی عموماً مشکلات تغذیه‌ای و کاهش وزن دارند. شما میتوانید حس بویایی فرزند خود را با چرخ و فلک بوها ارزیابی کنید.
حس بویایی به شکل گیری خاطرات کودک کمک می کند.
وقتی که بوی جعبه مداد شمعی را حس می‌کنید، چه چیزی برای شما تداعی می‌شود؟ آیا خود را تصور نمی‌کنید که روی شکم دراز کشیده‌اید و دارید یک نقاشی را رنگ می‌کنید؟ مغز انسان میتواند از اطلاعات زیادی برای ضبط خاطرات استفاده کند. اما بوها مهم‌ترین نقش را در حفظ و به یادآوری خاطرات دارند. به همین دلیل کودکان در مهد کودک با حس کردن بوی روسری مادر خود آرام میگیرند.شما میتوانید حس بویایی خود را با استفاده از تست بویایی استاندارد ایران ارزیابی کنید.
حس بویایی در حفظ ایمنی و سلامت کودک نقش اساسی دارد.
حس بویایی دیده‌بان تمام مواد شیمیایی است که از طریق هوا وارد بدن میشوند. تشخیص بسیاری از مخاطرات مانند آتش‌سوزی، نشت گاز و غذای فاسد با بو کردن آنها امکان‌پذیر است. در این مواقع، کودک اولین هشدار خطر را از سیستم بویایی خود دریافت میکند.شما میتوانید حس بویایی خود را با استفاده از تست بویایی استاندارد ایران ارزیابی کنید. این هشدار به کودک کمک میکند تا از منشاء بو فاصله گرفته و به آن نزدیک نشود. با این‌حال کودکان در سنین کم، نیاز به آموزش نحوه واکنش در موقعیت‌های مخاطره آمیز دارند. کودکان دچار اختلال بویایی در مواجهه با موقعیت‌های مخاطره آمیز، بسیار آسیب پذیرتر از کودکان سالم می‌باشند.شما میتوانید حس بویایی خود را با استفاده از تست بویایی استاندارد ایران ارزیابی کنید.
حس بویایی در برقراری روابط اجتماعی کودکان اهمیت دارد.
یک ویژگی منحصر به فرد سیستم بویایی، ارتباط ان با مدار لیمبیک مغز است. نورون‌های دریافت کننده‌ی بو که در اپیتلیوم بویایی قرار دارند، فقط دو سیناپس با آمیگدال و کورتکس انتورینال فاصله دارند. بنابراین میتوان توضیح داد که چرا بوها احساسات، حالات و رفتار انسان را تحت تأثیر قرار می‌دهند. اختلال بویایی بر روی رفتارهای فردی و اجتماعی کودکان و توانایی برقراری ارتباط آنها با دیگران تأثیرگذار است.شما میتوانید حس بویایی خود را با استفاده از تست بویایی استاندارد ایران ارزیابی کنید.
وجود اختلالات بویایی میتواند یک نشانه از بیماری‌های عصبی- روانی در کودکان باشد.
اختلال بویایی یک نشانه اولیه برای تشخیص بسیاری از بیماری‌های عصبی- روانی از جملهADHD، اختلالات طیف اوتیسم، اسپرگر، اختلالات اضطرابی، افسردگی و شیزوفرنی می‌باشد.
شما میتوانید حس بویایی خود را با استفاده از تست بویایی استاندارد ایران ارزیابی کنید.
ارزیابی حس بویایی در کودکان
ارزیابی حس بویایی کودکان در سنین زیر 3 سال بسیار دشوار است. اما کودکان از سه سالگی به بالا به خوبی به تست‌های بویایی پاسخ می‌دهند. علی‌رغم اهمیت حس بویایی در کودکان، در کشور ما حس بویایی به طور معمول در معاینات سلامت کودکان مورد ارزیابی قرار نمی‌گیرد.شما میتوانید حس بویایی خود را با استفاده از تست بویایی استاندارد ایران ارزیابی کنید. اختلالات بویایی اگر در سنین پایین مورد شناسایی قرار گیرند، احتمال بیشتری برای پاسخگویی به راهکارهای درمانی دارند. انجام تست‌های ساده بویایی از سنین 3 تا 10 سال، تشخیص بیماری‌های مرتبط با بویایی کودکان را به راحتی امکان پذیر می‌نماید.شما میتوانید حس بویایی خود را با استفاده از تست بویایی استاندارد ایران ارزیابی کنید.
چرخ و فلک بوها یک تست بویایی بسیار ساده است که به صورت بازی طراحی شده است. در این تست 9 بوی استاندارد قرار داده شده است.شما میتوانید حس بویایی خود را با استفاده از تست بویایی استاندارد ایران ارزیابی کنید. از کودک خواسته می‌شود که پس از بو کشیدن برچسب قهوه‌ای رنگ، یکی از چهار گزینه‌ی مجاور آن را انتخاب نماید. بر اساس تعداد پاسخ‌های صحیح کودک مشخص می‌شود که حس بویایی او نرمال است یا اینکه دچار اختلال بویایی می‌باشد.
شما میتوانید حس بویایی خود را با استفاده از تست بویایی استاندارد ایران ارزیابی کنید.
بیشتر انسانها به شیوه مشابهی بوها را درک می‌کنند، اما ژن‌های مربوط به سازوکارهای مولکولی که انسانها برای تشخیص بوها به کار میگیرند، در هر فرد به میزان ۳۰ درصد با فرد دیگر متفاوت است.
این تغییر به این معنی است که حتی نزدیک‌ترین افراد هم تفاوت‌های ظریف و دقیقی در درک بویایی‌شان دارند و هر فرد بوها را با شیوه مخصوص به خودش توصیف میکند.
آلن هریس محقق و استاد دانشگاه ، درباره اهمیت رایحه و حس بویایی می گوید:"حس بویایی شما، در مغز و دقیقا در منطقه احساسات اولیه واقع شده است. به همین علت است که ارتباطات بویایی تشکیل شده در دوران کودکی، می تواند شخصیت رفتاری شما و سازه های ثبت آن را در دوران نوجوانی و جوانی شکل دهد. بنابراین آن بوی خوشی را که حس می کنید لحظات بسیار شادی را برای شما به وجود می آورد از بین گزینه های زیر انتخاب کرده و ببینید که " رایحه " شخصیت شما چه رنگ و بویی دارد .
رایحه های خوش در زندگی بسیار تاثیر گذار هستند و موجب تعادل در روح و روان ما میشوند . بوها تاثیر عمیقی بر شخصیت انسان ها میگذارند و عامل در بازگردانی یک خاطره یا حادثه در ذھن ھستند.
رایحه های خوش در زندگی همیشه ماندگار هستند و موجب میشوند انسان احساسات خوشایندی داشته باشد تا جایی که میتوان به شخصیت شناسیاز روی رایحه و بوی مورد علاقه پرداخت.
از بین گزینه های زیر انتخاب کرده و ببینید که " رایحه " شخصیت شما چه رنگ و بویی دارد !؟
1 - بوی کلر در استخرهای بزرگ
2- بوی کباب ، همبرگرو ...
3 - بوی سبزه و گل
4 - بوی کرمهای ضدآفتاب
5 - بوی بچه کوچک
پاسخ ها:
1:مطالعات نشان می دهد کسانی که بشدت به بوی تند و تیز کلر در آب استخر علاقه مندند افرادی مخاطره جو و اهل ریسک هستند که مدام به دنبال کسب تجربیات جدید هستند.شما عاشق تجربه کردن و در نتیجه شوکهای غیر آشنایی هستید که یکباره بر شما فرود می آید.
2:تحقیقات نشان می دهد که بودن با خانواده برای شما از اهمیت فراوانی برخوردار است و بدین ترتیب همیشه از استرسکمتری نسبت به دیگران بر خوردارید.شما تلاش می کنید تا تمام اوقات فراغتخود را با آنها بگذارنید.
3:آیا به خاطر می آورید که همیشه پدرتان را در کارهای مربوط به گل و گیاه و یا مادرتان را برای آماده کردن میز غذا و جمع کردن آن، کمک می کردید؟کسانی که عاشق بوی چمنهای تازه کوتاه شده و یا گل و سبزه هستند، افرادی مسولیت پذیر و دلسوزند و هرگز کاری را در نیمه راه رها نمی کنند. شما با بوی طبیعت زنده اید و این یعنی شادکامی و سرزندگی، یعنی حیات و شما این حیات بدست آمده از طبیعت را با هیچ چیز عوض نمی کنید!
4:شما فردی فعال، برون گرا و با نشاط هستید که شادترین لحظات زندگیتان مربوط به زمانی است که در حال انجام فعالیتی هستید!یک سحرخیز واقعی که با اعتماد به نفسبسیار می تواند روز را به خوبی آغاز کند.
5:بوی شیرخشک بچه همیشه شما را سست می کند و بوی نوزادان معمولا حسی غریب را در شما زنده می کند!حسی که به واسطه آن، خانواده بیش از همه چیز برایتان اهمیت می یابد.شما همانند مادران خانه دار و یا مردانی که عاشق زن و بچه خود هستند، دوست دارید تمام وقت خود را در خانه بگذرانید و از بودن با نوزاد خود لذت می برید!بوی خوش شیری که همیشه از او می آید، بی اختیار شما را به سمت خانه می کشاند تا بهترین لحظات را با او سپری کنید.شما در خانه بودن، آن هم به دور از هرگونه هیاهو و جنجال را به همه چیز ترجیح می دهید.
از نظر روانشناسي بوها مهمترين عامل در بازگرداني يك خاطره يا حادثه در ذهن هستند. تبلیغات وسیعی كه این روزها در باب آروماتراپی به گوش می رسد، باعث شده تا اروپاییان در برخورد با هرگونه بیماری كه منشاء روانی دارد قبل از مراجعه به پزشك به آروماتراپی رجوع كرده و از آن برای رفع اختلالات خواب، وسواس، تحریك پذیری، افسردگی و نظیر اینها استفاده كنند. در آروماتراپی هر فرد بنا به شرایط روحی و اجتماعی خود به استشمام عطر خاص احتیاج دارد و نسبت به یك بوی خاص واكنش نشان می دهد و حتی احساساتش به تكاپو می افتد. می توان امتحان كرد. در میان بوهایی كه وارد مغز می شوند، آنهایی خوشایند انسان هستند كه بر سیستم عصبی مركزی اثر نموده و موجب ترشح مواد نوروشیمیایی مثل آندروفین، نوروآدرنالین و آنكفالین كه مسئولیت شادی و سرخوشی فرد را برعهده دارد، می شوند. آهنگ بویایی زمانی نواخته می شود كه سیستم بویایی فرد از بوی مورد نظر اشباع شود و كاملاً مغز با آن به تطابق برسد.
رایحه درمانی نیز مانند سایر معالجات طبیعی برای خود سابقه ای باستانی دارد و تاریچه آن به 1500 سال قبل از میلاد می رسد . یونانی های باستان ، مصرها ، بابلی ها ، رومی ها ، هندی ها ، چینی ها و یهودیان عهد باستان برای ایجاد تعادل ، هماهنگ کردن انرژی ، سلامتی و پیشگیری از بیمارها ، پاکسازی و ایجاد آرامش ، از رایحه ها و اسانس ها استفاده می کردند .
دانشمندان به این نتیجه رسیده‌اند که استشمام بوهای مختلف روی نحوه رفتارهای انسان تاثیر مستقیمی دارد. برای مثال استشمام بوی نان باعث می‌شود شما مهربان‌تر شوید. در واقع بوی نان انسان را نرم‌تر میکند. استشمام بوی نعناع به‌خصوص برای ورزشکاران باعث ایجاد انگیزه و علاوه بر این، باعث بهبود خلق و خوی افراد می‌شود با بو کردن دانه‌های قهوه می توانید استرس را به حداقل برسانید تا شادمانی بیشتری را به سمت خودتان جذب کنید. همچنین استشمام بوی پرتقال و لیمو باعث افزایش انرژی و به دنبال آن شادی و نشاط می‌شود.
بشر که در لیست تیزترین موجودات روی کره‌ی زمین، بالاترین رتبه را به خود اختصاص داده است در مقایسه با حیوانات حس بویایی پایین‌تری را دارد. تست کنندگان عطر و غیره ممکن است متفاوت باشند اما در کل حس بویایی ما ناچیز است. ما مغز داریم تا کمک‌مان کند از یک وضعیت نیرنگ آمیز بیرون بیاییم اما در بسیاری از حیوانات، این بینی‌شان است که به آنها کمک میکند تا زنده بمانند.
حیواناتی که بهترین حس بویایی را دارند:
حیواناتی هستند که می‌توانند طعمه‌ی خود را از مسافت‌های طولانی بو بکشند. آنها حتی می‌توانند بوی خطر اطراف خود را بشنوند و به یک محل امن و یا پناهگاهی بدوند. حیواناتی که حس بویایی تیزی دارند عمدتاً آنهایی هستند که دید ضعیفی دارند. چون آنها نمی‌توانند خوب ببینند ضعف خود را با رشد توانایی بویایی‌شان جبران می‌کنند. در نتیجه می‌توانند مانع این شوند که غذای دیگران (طعمه‌ی حیوانات دیگر) بشوند و هم چنین می‌توانند غذای خود را پیدا بکنند. بیایید نگاهی به برخی از این حیوانات که بهترین شامه را دارند بیندازیم.
خرس : آنها بینی‌های خیلی بزرگی با هزاران گیرنده‌ی بویایی دارند. خرس‌ها به خاطر این حس بویایی تیز خود، می‌توانند یک حیوان مرده را از فاصله‌ی 2ر32 کیلومتری تشخیص دهند. خرس‌ها می‌توانند از هر حیوان دیگری روی کره‌ی زمین بهتر بو بکشند چون منطقه‌ی حباب بویایی در مغز آنها 5 برابر بزرگ‌تر از مغز انسان است.
آیا میدانید :حس بویایی یک خرس 2100 برابر بهتر از انسان است!
کوسه : آنها می‌توانند طعمه را از مسافت‌های دور تشخیص دهند. یافت شده که در حدود دو سوم از مغز کوسه به حباب بویایی، اختصاص داده شده است. در نتیجه هر حیوان دریایی مجروح و یا حتی انسان از حس بویایی کوسه در امان نیست.
سگ : همان طور که می‌دانیم حس بویایی سگ‌ها 100 برابر بهتر از انسانها است. اما سگ بلاد هاند، حس بویایی ای دارد که بهتر از هر سگ متوسطی است. مطالعات نشان می‌دهند که بینی بلاد هاند در حدود 230 میلیون سلول بویایی دارد.
آیا میدانید :حس بویایی سگ بلاد هاند در حدود 300 بار بهتر از حس بویایی انسان است.
مار : مار لغزان با تکان‌های زبانش طعمه‌ی خود را بو می‌کشد. مارها از زبان چنگال دار خود برای جمع آوری ذرات هوا برد استفاده می‌کنند. مارها هم سوراخ و هم حفره بینی دارند اما برای بو کشیدن به کار نمی‌روند. در عوض آنها اندام تیغه وسط بینی را دارند که به آن اندام جاکوبسون در دهان گفته می‌شود. در یک لحظه ذرات هوا توسط زبان جمع آوری میشوند و به اندام جاکوبسون فرستاده میشوند.
موش : موشها اجازه می‌دهند تا هوا از درون بینی‌شان بگذرد و به قسمتی از پوست برسد که حاوی گیرنده‌های بویایی است. ذرات بو به موهای موجود در گیرنده‌های بویایی و عصب‌های بویایی می‌چسبند در نتیجه واکنش عصبی موش را تحریک می‌کنند. هم چنین موشها اندام بویایی دیگری به نام اندام تیغه وسط بینی دارند. این عضو در قسمت پایین‌تر مجاری بینی و نزدیک پره‌های بینی قرار دارد.
از دست دادن حس بویایی ( آنوسمی ) یا فقدان حس شامه از دست دادن کامل حس بویایی است بدون درک خود را از بو، که ممکن است شما خود را در وضعیت خطرناک قرار دهید به عنوان مثال، بدون توانایی تشخیص بو، شما ممکن است در وضعیت خطرناکی مانند ( نشت گاز، دود ناشی از آتش و غیره ) قرار گیرید اختلالات طعم و بوی غذا هر سال صدها هزار نفر را در آمریکا به ملاقات با پزشک می فرستد خوشبختانه برای اکثر مردم، فقدان حس شامه یک مزاحم موقتی، ناشی از شدت گرفتگی بینی به علت سرماخوردگی است و پس از گذر از دوره سرماخوردگی بر طرف می شود.
توانایی بویایی همچنین روی توانایی برای طعم غذا تاثیر می گذارد. بدون حس بویایی، جوانه های چشایی تنها می توانند چند طعم را شناسایی کنند و این می تواند روی کیفیت زندگی شما تاثیربگذارد.از دست دادن حس بویایی میتواند باعث سوء تغذیه و حتی افسردگی شود.
علل از دست دادن حس بویایی
احتقان بینی ناشی از ( سرما خوردگی، عفونت تنفسی فوقانی، آلرژی، عفونت سینوس و کیفیت هوای پایین ) شایع ترین علل فقدان حس شامه است دیگر علل فقدان حس شامه عبارت از: شرایط پزشکی خاص مثل چاقی، دیابت، فشار خون، سوء تغذیه، بیماری آلزایمر، بیماری پارکینسون، بیماری MS، مشکلات تغذیه ای، مشکلات دندانی، شرایط مادرزادی و اختلالات هورمونی می باشد. در اورای میگرن نیز ممکن است تغییراتی در حس بویایی، چشایی و لامسه ایجاد شود.
مانند حس بینایی و شنوایی، حس بویایی با افزایش سن ضعیف تر می شود ( سن بالای 60 سال )
برخی از داروها مانند ( آنتی بیوتیک ها، داروهای ضد افسردگی، داروهای ضد التهاب، داروهای قلب و غیره )
پولیپ بینی - رشد غیر سرطانی کوچک در بینی و سینوس ها است که سبب مسدود کردن راه بینی می شود.
قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی سمی مانند آفت کش ها و یا حلال
آسیب به بینی و اعصاب بویایی در اثر عمل جراحی یا ضربه به سر
پرتو درمانی برای سرطان سر و گردن
سوء استفاده از کوکائین
تشخیص فقدان حس بویایی
نشانه آشکار از فقدان حس شامه، از دست دادن بویایی است اگر شما تجربه از دست دادن بو که نمی دانید مربوط به آلرژی یا سرماخوردگی باشد و پس از یک یا دو هفته بهتر نشد با پزشک خود در میان بگذارید. پزشک با نگاه در داخل بینی با یک ابزار خاص، برای دیدن پولیپ و یا رشد آن بررسی انجام می دهد ممکن است به تست های بیشتر توسط یک پزشک متخصص در مشکلات بینی و سینوس ENT و یا گوش و حلق و بینی ) برای تعیین علت فقدان حس شامه نیاز باشد. ممکن است برای تشخیص CT اسکن، MRI، اندوسکوپی بینی، تست بویایی) لازم باشد.
درمان از دست دادن حس بویایی
اختلالات بویایی در بیش از 50 در صد موارد قابل درمان هستند . شما میتوانید بویایی خود را با استفاده از تست بویایی استاندارد ایران ارزیابی کنید. با درمان حس بویایی معمولا بر می گردد. اگر احتقان بینی ناشی از یک حساسیت یا سرماخوردگی، علت فقدان حس شامه باشد معمولا درمان نیاز ندارد و این مشکل بهتر خواهد شد. استفاده کوتاه مدت از ضد احتقان بینی، ممکن است راه بینی را باز نماید به طوری که شما می توانید راحت تر نفس بکشید. با این حال، اگر با ضد احتقان بینی بدتر و یا پس از چند روز برطرف نشد به دکتر خود مراجعه کنید شما ممکن است عفونت داشته و نیاز به آنتی بیوتیک است و یا شرایط پزشکی دیگری مطرح باشد.
شما می توانید با انجام تست بویایی زندگی لذت بخش تر و ایمن تر داشته باشید.
حس بویایی یکی از قدرتمندترین حواس انسان در تشخیص نوع و منشاء خطر می‌باشد. از این رو داشتن حس بویایی سالم از شرایط اولیه برای استخدام افراد در مشاغلی است که در آنها مخاطراتی چون آتش‌سوزی، انفجار، نشت مواد شیمیایی، مواد سمی و رادیواکتیو در سطح بالایی قرار دارد. به عنوان مثال برای یک آتشنشان، اختلال بویایی میتواند بسیار ناتوان‌کننده باشد و ایمنی خود و اطرافیانش را در مخاطره قرار دهد. همچنین در برخی از مشاغل، عملکرد افراد به سلامت جسمی آنها وابسته است. به عنوان مثال استخدام فردی با اختلال بویایی برای شغل پلیس مواد مخدر میتواند کارایی وی را به شدت تحت تأثیر قرار دهد. مشاغلی که در آنها دارا بودن حس بویایی سالم اهمیت بیشتری دارد، عبارتند از:
-کارکنان صنایع نفت، گاز، شیمی، پتروشیمی و پالایشگاه
-کارکنان انرژی اتمی
-نیروهای نظامی و انتظامی
-آتش نشانان و کارگران خدمات عمومی شهرداری
-پزشکان، پرستاران و کارکنان بیمارستان
-کارگران شاغل در کارخانجات چوب، کاغذ، منسوجات و مواد سلولزی
-کارکنان کنترل کیفیت صنایع غذایی، آشامیدنی، دارویی و بهداشتی
-کارگران معدن
- رانندگان وسایل نقلیه سنگین
با وجود اهمیت حس بویایی در طب کار، هیچ الزامی برای ارزیابی حس بویایی در معاینات سلامت شغلی وجود ندارد و در قوانین استخدامی فقط انجام آزمایشاتی مانند تست تنفس، شنوایی‌سنجی و بینایی‌سنجی تصریح شده است. در حالیکه اهمیت حس بویایی در برخی از مشاغل کمتر از حواس بینایی و شنوایی نمی‌باشد و توجه به آن، برای ارتقای ایمنی محیط کار و پیشگیری از حوادث ناشی از کار، امری ضروری است.
سلامت فردی
قرارگیری مداوم در معرض برخی مواد شیمیایی میتواند به حس بویایی افراد آسیب وارد نماید. تحقیقات نشان داده‌اند مواجهه طولانی مدت با فلزاتی چون آرسنیک، کادمیم، کروم، مس، جیوه، نیکل و روی و مواد شیمیایی مانند، استون، هیدروژن سولفاید، اکریلات و متاکریلات، بنزن، هگزان، تولوئن، تری کلراتیلن و انواع حلال‌ها باعث کاهش یا از بین رفتن حس بویایی افراد میگردد.
منابع علمی:
از بین رفتن حس بویایی در کارگران بخش قالبگیری تزریقی پلاستیک
Occupational impairment of the olfactory sense of chromate producing workers (author's transl).Watanabe, Japanese journal of industrial health 23(6):606-11.
قرار گرفتن طولانی مدت در معرض حلال‌های آلی شامل تتراهیدروفوران، سیکلوهگزان، استون و سایر کتون‌ها در کارگران باعث ایجاد رینیت و آنوسمی میگردد.
مواد شیمیایی که در پوشش‌های ضد آب به کار می‌روند باعث ایجاد آنوسمی در کارگران می‌گردند.
Anosmia in association with occupational use of a waterproof coating chemical, Timo Hannu, Elina Toskala, Timo Tuomi and Markku Sainio, Occupational Medicine 2005;55:142–144
ایجاد آنوسمی بعد از قرارگرفتن در معرض اینسکتیساید بر پایه پیریترین.
Anosmia after exposure to s pyrethrin-based insecticide, Fabriziomaria Gobba and Caroltta Abbacchini, International Journal of Occupational Medicine and Environmental Health 2012;25(4):506–512
ایجاد اختلال شناختی و مشکلات بویایی در کارگران شاغل در محیط‌های دارای ترکیبات آلی فرار
Cognitive impairment and olfactory panic from occupational exposure to VOCs,Reinhartz A,Am J Ind Med. 2006 Oct;49(10):862-4.
مواجهه با مواد شیمیایی مانند کادمیوم، کروم، منگنز، آرسنیک، جیوه و سرب باعث ایجاد اختلال در سیستم بویایی افراد میگردد.
عشق میتواند تأثیر بسیار زیادی بر حواس داشته باشد ..تحقیقات جدید نشان می دهد یک حس بویایی برای یک رابطه دراز مدت خوب بسیار حیاتی است.
تیم داولینگ (Tim Dowling) نویسنده گاردین، از تجربه خود در یک آزمایشگاه ژنتیک نوشته بود که در آنجا آزمایشاتی بر روی DNA خودش و همسرش انجام داده بود تا ببیند با هم مطابق هستند یا خیر. وقتی می خواست درست یا غلط بودن باور قدیمی که دو طرف بوی یکسان دارند را ثابت کند، کنجکاویاش تحریک شد.
ظاهراً انسان ها می توانند قسمت های خاصی از DNA معشوقشان که تشکیل دهنده سیستم ایمنی آنهاست و ژن های سازگاری بافتی ماژور (MHC) نامیده می شوند را بو بکشند تا بفمند با چه کسی سازگاری دارند. افراد به سمت کسانی کشیده می شوند که ترکیبات MHC آنها با هم متفاوت است طوریکه سیستم ایمنی فرزندانشان بتواند دربرابر تعداد بیماری های بیشتری از او محافظت کند.
این تصور که بوی افراد به تمایلشان به جذب شدن به سمت افراد خاص با ترکیبات MHC خاص مرتبط است بر مبنای یک تحقیق بسیار معروف است که نشان می دهد زنان بوی تی شرت هایی که توسط مردانی که MHC متفاوت با آنها داشته اند پوشیده شده را ترجیح می دهند و به نظرشان می رسید که بوی تی شرت هایی که توسط مردانی با MHC مشابه با خودشان پوشیده شده، نامطبوع بوده است. مشخص می شود که داولینگ و همسرش کاملاً با هم سازگار بوده است ترکیبات MHC آنها تفاوت های عمده ای با هم داشته است. به نظر می رسد که آنها خیلی خوب همدیگر را بو کشیده و پیدا کرده اند. تجربه داولینگ انعکاسی از این است که چطور بو می تواند به شما کمک کند شریک زندگی خود را پیدا کنید.و بااینکه این تنها راه پیدا کردن نیمه گمشده در زندگی نیست، اما یکی از آن عواملی است که اتفاقاً خیلی ها نادیده می گیرند. حس بویاییافراد علاوه بر اینکه کمک می کند شریک زندگی مناسب خود را پیدا کنند، کمک می کند بتوانند ارتباط را با آن فرد حفظ کنند. تحقیق دیگری نشان می دهد که وقتی زنی عاشق نباشد، خیلی عالی می تواند بوی نامزد، دوستان معمولی پسر و دوستان دخترش را از هم تشخیص دهد. اما وقتی عاشق است، توانایی او برای تشخیص بوهای دوستان با جنس مخالف خودش کمتر می شود. یک زن هرچه احساس وابستگی بیشتری به شریک زندگی اش بکند، کمتر می تواند بوی مردان را تشخیص دهد، مردان دیگری که اگر رابطه او با معشوق کنونی اش بهم بخورد، آنها هم می توانند شریک های خوبی برای زندگی او باشند.
انسانها و دیگر حیوانات سیستم بویایی دارند که کار آن آشکار کردن و فرق گذاشتن بین هزاران ترکیب شیمیایی است. بیشتر از 50 سال است که دانشمندان پی برده اند که حشرات و حیوانات ترکیبات شیمیای را بصورت روغن یا عرق از خود ترشح می کنند که به آنها اجازه برقراری یک ارتباط بی صدا را می دهد. اگر چه این تعریف جای بحث داشته و بارها اصلاح شده است اما بطور کلی فرومونها ترکیبات پیچیده ای هستند که یکسری سیگنالها را بین ارگانهای گونه های یکسان منتقل می کنند. آنها تنها یک بخش از تنوع گوناگون ترشحاتی هستند که از یک حشره و یا حیوان ساتع می شوند و بعضی از فرومونها بوی مشخصی ندارند.
این موضوع همچنان به اثبات علمی نرسیده که آیا انسان ها این هورمون را در بدن خود تولید می کنند یا خیر اما دلایلی حسی بر وجود چنین هورمونی وجود دارد . احساس نزدیکی با فردی که در اولین دیدار با او هستید و یا تشخیص اعضای خانواده از طریق رایحه نامشخصی از بدن آنها همه و همه به گونه ای می توانند نشانگر وجود فرومون ها باشند .
این هورمون در انواع گوناگونی وجود دارد . دسته ای از آنها موجب جلب جنس مخالف شده و دسته ای دیگر شما را دوستانه جلوه می دهند .
به‌طور معمول و در اثر تجارب گوناگون از کودکی تا بزرگسالی درمی‌یابیم که برخی از بوها، مثلا برخی عطرها تحریک‌کننده‌تر از بوهای دیگر هستند. در سال‌های اولیه زندگی، برقراری روابط زناشوییو همراهی آن با استشمام بوی عطر همسر میتواند در برانگیختگی فرد در سال‌های بعدی نیز تاثیرگذار باشد، به‌علاوه بویی که از نواحی تناسلی ترشح می‌شود، ممکن است در برخی افراد باعث برانگیختگی جنسی شود. استفاده از عطرهای طبیعی و صنعتی میتواند در برانگیختگی جنسیموثر باشد. بسیاری از افراد برای افزایش جذابیت جنسی خود، علاوه بر پوشیدن لباس‌هایی که جذاب‌ترند، از عطرهای مختلف برای افزایش جذابیتشان استفاده می‌کنند یا فضای موردنظر را معطر می‌کنند تا در رابطه خود لذت بیشتری به دست بیاورند.
تحقیقات همچنین نشان داده اند که کسانی که مشکلات بویایی دارند ٬ بیشتر از دیگران دچار سرد مزاجی میشوند . در طبیعت فرومون ها بوهای بی بویی هستند که به حیوانات اجازه میدند که با توجه به آن جفت خود را پیدا کنند . دانشمندان مطالعاتی روی انسان انجام داده اند تا ببینند که آیا انسان ها هم دارای فرومون هستند و اینکه آیا ما نیز با استفاده از فرومون همسر خود را انتخاب میکنیم . مطالعه بر روی ۲۹ زن انجام شد . محققان به بدن ۹ نفر از آنان لباسی را که با نمونه های مطبوع جمع آوری شده بود مالیدند . بعد از دو ماه ٬ نیمی از زنان بوی زنانی را که در مراحل اولیه عادت ماهانه بودند را بوکردند و باقی آنان بوی زنانی را که در حال حاضر در مرحله تخمک گذاری بودند را بو کردند . هیچ یک از زنان شرکت کننده بویی را تشخیص ندادند اما تغییراتی در عادت ماهانشان اتفاق افتاد . برخی از زنانی که از نمونه های زنانی که در مرحله قبل از تخمک گذاری و زمان چرخه قاعدگی بودند ٬ چرخه قاعدگی ماهانشان ۱/۷ روز کوتاه تر شد . و زنانی که از نمونه های زنانی که در زمان تخمک گذاری بودند استفاده میکردند ٬ چرخه قاعدگیشان ماهانه ۱/۴ روز افزایش پیدا کرد . زنان شرکت کننده در این تحقیق ادعا کردند که شرکت در این گروه و در کنار دیگر زنان گروه بودن ٬ روی چرخه قاعدگیشان تأثیر گذاشته است .
حس بویایی برای بسیاری از موجودات زنده و انسان یکی از مهم ترین راه های تعامل با محیط زیست است.
عضو شوید
عضویت سریع
آمار مطالب
آمار بازدید
